Van 1 Chiều Lá Lật: Cấu Tạo, Nguyên Lý và Hướng Dẫn Lắp Đặt Đúng Kỹ Thuật

Van một chiều lá lật (Swing Check Valve) là một thiết bị quan trọng trong các hệ thống đường ống, được thiết kế để chỉ cho phép dòng chảy đi qua theo một hướng nhất định và tự động ngăn chặn dòng chảy ngược. Loại van này hoạt động hoàn toàn tự động mà không cần nguồn điện bên ngoài, làm cho chúng trở thành lựa chọn hiệu quả về chi phí và đáng tin cậy trong nhiều ứng dụng công nghiệp và dân dụng. Việc hiểu rõ cấu tạo, nguyên lý và cách lắp đặt đúng kỹ thuật là điều cần thiết để đảm bảo hiệu suất và tuổi thọ của van.

Van 1 chiều lá lật là gì?

Van 1 chiều lá lật là một loại van một chiều (check valve), có chức năng chỉ cho phép dòng chảy của lưu chất (nước, khí, hóa chất…) đi qua theo một hướng duy nhất và tự động ngăn chặn khi có dòng chảy ngược lại.

Đặc điểm nhận dạng cốt lõi của loại van này là sử dụng một đĩa van (lá van) được gắn trên một bản lề. Đĩa van này có thể tự do lật lên hoặc hạ xuống bên trong thân van, hoạt động như một chiếc cửa chỉ mở một chiều.

Cấu tạo chung của van 1 chiều lá lật

Mặc dù đa dạng về vật liệu và kích thước, hầu hết các loại van 1 chiều lá lật đều có chung các bộ phận chính sau:

• Thân van (Body): Là lớp vỏ bọc bên ngoài, chịu áp lực chính của hệ thống. Thân van thường được đúc nguyên khối từ gang, inox, nhựa hoặc đồng, có vai trò chứa và bảo vệ các chi tiết bên trong.
• Đĩa van (Disc): Chính là “lá lật”, bộ phận trực tiếp đóng/mở dòng chảy. Khi có áp lực dòng chảy thuận, đĩa sẽ lật lên cho phép lưu chất đi qua.
• Bản lề (Hinge Pin): Là trục xoay, điểm tựa cho phép đĩa van chuyển động lật lên và hạ xuống một cách linh hoạt.
• Gioăng làm kín (Seat): Là vòng đệm thường làm bằng cao su (EPDM, NBR) hoặc kim loại, được gắn cố định trên thân van. Đây là vị trí mà đĩa van sẽ áp chặt vào để tạo ra độ kín tuyệt đối khi van đóng, ngăn rò rỉ ngược.
• Nắp van (Cover): Được lắp phía trên thân van và cố định bằng bu-lông. Nắp van cho phép người dùng có thể dễ dàng tháo rời để kiểm tra, bảo trì hoặc thay thế các bộ phận bên trong.

Nguyên lý hoạt động của van 1 chiều lá lật

Van một chiều lá lật hoạt động dựa trên sự thay đổi áp suất và hướng dòng chảy của chất lỏng hoặc khí trong hệ thống

Cách hoạt động:

• Khi áp suất ở phía đầu vào cao hơn áp suất cần thiết để mở van, đĩa van sẽ xoay quanh bản lề và lật lên, cho phép dòng chảy đi qua.
• Khi áp suất đầu vào giảm xuống dưới mức yêu cầu, hoặc khi dòng chảy dừng lại hay đổi chiều, đĩa van tự động xoay trở lại vị trí đóng, tựa sát vào chân van để ngăn dòng chảy ngược.
• Nếu có dòng chảy ngược, lực đẩy của dòng chảy cũng hỗ trợ đóng chặt đĩa van.

Một số lưu ý kỹ thuật khi sử dụng:

• Bảo vệ đĩa và bản lề: Thiết kế của van giúp các bộ phận chuyển động không tiếp xúc trực tiếp với dòng chảy, hạn chế nguy cơ bám dính của bùn, chất lỏng đặc hoặc cặn, từ đó đảm bảo khả năng đóng kín ổn định.
• Sụt áp (pressure drop): Do chuyển động xoay của đĩa van, dòng chảy đi qua sẽ gặp một mức trở lực nhất định, gây ra hiện tượng sụt áp trong hệ thống. Mức sụt áp này cần được tính đến khi thiết kế đường ống.
• Nguy cơ búa nước (water hammer): So với các loại van một chiều có lò xo, van lá lật thường đóng chậm hơn, làm tăng nguy cơ xuất hiện búa nước – hiện tượng sóng áp suất tăng đột ngột khi dòng chảy dừng lại hoặc đảo chiều nhanh. Búa nước có thể gây ra tiếng ồn lớn, rung động mạnh và làm hỏng đường ống hoặc thiết bị.

Ưu điểm của van 1 chiều lá lật

• Thiết kế đơn giản và đáng tin cậy: Có ít bộ phận chuyển động hơn, do đó ít gặp sự cố hơn.
• Hiệu quả về chi phí: Thường rẻ hơn so với các loại van một chiều khác.
• Khả năng xử lý chất rắn/chất lỏng nhớt: Cấu trúc chắc chắn cho phép chất lỏng chứa hạt rắn chảy qua, phù hợp cho hệ thống nước thải và các ứng dụng có cặn bẩn.
• Sụt áp thấp: Thiết kế của van cho phép dòng chảy tự do và không bị cản trở, dẫn đến sụt áp thấp.
• Bảo trì dễ dàng: Thiết kế đơn giản giúp dễ dàng tiếp cận để sửa chữa và bảo trì.
• Đa dạng vật liệu: Có sẵn trong nhiều loại vật liệu khác nhau

Ứng dụng của van 1 chiều lá lật

Ứng dụng của van một chiều lá lật

• Hệ thống cấp nước: Van một chiều lá lật giúp ngăn dòng nước chảy ngược trong các hệ thống cấp nước đô thị, đảm bảo nguồn nước luôn sạch và ổn định. Thường sử dụng vật liệu bền như inox hoặc đồng thau để chịu được áp lực cao và thời gian hoạt động dài.
• Xử lý nước thải: Trong các nhà máy xử lý nước thải, van một chiều ngăn nước bẩn quay ngược về hệ thống, bảo vệ các thiết bị và tránh ô nhiễm nguồn nước sạch.
• Ngành công nghiệp: Van được sử dụng trong các nhà máy điện, hóa chất, thực phẩm, dầu khí… giúp kiểm soát hướng dòng chảy chất lỏng hoặc hơi trong đường ống, ngăn sự cố và duy trì hiệu suất vận hành.

Hướng dẫn lắp đặt van một chiều lá lật

Việc lắp đặt van một chiều lá lật đúng cách rất quan trọng để đảm bảo hoạt động tối ưu của van và đảm bảo an toàn cũng như tính toàn vẹn của hệ thống đường ống. Dưới đây là hướng dẫn lắp đặt chung cho van một chiều lá lật. Nên tham khảo hướng dẫn từ nhà sản xuất và các quy định kỹ thuật liên quan, đồng thời đảm bảo việc lắp đặt được thực hiện bởi người có chuyên môn phù hợp.

Kiểm tra và Chuẩn bị:

• Kiểm tra van để đảm bảo van không bị hư hỏng và đáp ứng các thông số kỹ thuật.
• Đảm bảo đường ống nơi lắp van sạch sẽ và không có mảnh vụn.
• Xác nhận rằng van tương thích với chất lỏng mà nó sẽ kiểm soát và đáp ứng được các mức áp suất và nhiệt độ yêu cầu.

Định hướng:

• Van một chiều lá lật phải được lắp đặt đúng hướng để hoạt động bình thường. Thông thường, van một chiều được lắp đặt trên đường ống nằm ngang, nhưng một số có thể được lắp đặt trên đường ống thẳng đứng với dòng chảy hướng lên trên.
• Đảm bảo chốt bản lề của van được định hướng theo chiều ngang để đĩa có thể xoay tự do.

Vị trí:

Đặt van vào vị trí lắp đặt. Đảm bảo mũi tên chỉ dòng chảy trên thân van khớp với hướng dòng chảy trong đường ống.

Cài đặt :

• Nếu đường ống đã có sẵn, hãy đảm bảo đường ống đã được xả áp và xả hết nước.
• Sử dụng miếng đệm thích hợp giữa mặt bích van và mặt bích đường ống.
• Đặt van vào giữa các mặt bích, đảm bảo căn chỉnh chính xác.
• Lắp bu lông mặt bích. Siết chặt bu lông theo hình chữ thập để đảm bảo áp lực đều.
• Nếu sử dụng van một chiều có ren, hãy bôi keo bịt kín ren và vặn van vào đúng vị trí, đảm bảo không vặn quá chặt.

Kiểm tra và Kiểm định:

• Sau khi lắp van xong, hãy tăng áp suất cho hệ thống một cách từ từ.
• Kiểm tra xem có rò rỉ xung quanh mặt bích không và sửa chữa nếu cần thiết.
• Kiểm tra xem van có hoạt động chính xác không bằng cách quan sát dòng chảy qua hệ thống. Van phải cho phép dòng chảy theo một hướng và ngăn dòng chảy ngược.

Bảo trì:

• Lưu giữ hồ sơ cài đặt.
• Lập lịch bảo trì theo khuyến nghị của nhà sản xuất.

Lưu ý về an toàn:

• Luôn sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE) trong quá trình lắp đặt.
• Tuân thủ mọi quy định và tiêu chuẩn địa phương.

Việc hiểu rõ và tuân thủ các nguyên tắc trên sẽ giúp các nhà máy, doanh nghiệp khai thác tối đa hiệu quả của van 1 chiều lá lật, góp phần đảm bảo sự vận hành an toàn, ổn định và tiết kiệm chi phí cho toàn bộ hệ thống.