Chính Sách Liên Minh Châu Âu (EU) Ảnh Hưởng Trực Tiếp Tới Xuất Khẩu Dệt May Việt Nam: CBAM, REACH và EUDR

Trong vòng một thập kỷ qua, ngành dệt may thế giới đã chuyển dịch mạnh mẽ từ mô hình “sản xuất giá rẻ” sang “sản xuất bền vững”. Các thị trường lớn như Liên minh Châu Âu (European Union – EU), Hoa Kỳ và Nhật Bản đang áp dụng hàng loạt chính sách môi trường và trách nhiệm xã hội mới, nhằm giảm phát thải khí nhà kính, loại bỏ hóa chất nguy hại và bảo vệ rừng.

Ba chính sách nổi bật có ảnh hưởng trực tiếp và ngày càng rõ rệt tới xuất khẩu dệt may Việt Nam gồm:

1. CBAM – Carbon Border Adjustment Mechanism (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon).
2. REACH – Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (Đăng ký, đánh giá, cấp phép và hạn chế hóa chất).
3. EUDR – European Union Deforestation Regulation (Quy định chống phá rừng của Liên minh Châu Âu).

CBAM – Thuế carbon biên giới và ảnh hưởng gián tiếp đến ngành dệt may

Giới thiệu chính sách

CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) là công cụ của EU nhằm ngăn chặn hiện tượng “rò rỉ carbon” (carbon leakage) – tức việc doanh nghiệp chuyển hoạt động sản xuất sang các quốc gia có quy định khí thải lỏng lẻo để tránh thuế carbon.

Hiện nay, CBAM chỉ áp dụng cho 6 nhóm sản phẩm: xi măng, sắt thép, nhôm, phân bón, điện và hydro. Giai đoạn chuyển tiếp (từ tháng 10/2023 đến 31/12/2025) yêu cầu doanh nghiệp xuất khẩu báo cáo dữ liệu phát thải carbon nhưng chưa phải nộp thuế. Từ năm 2026, cơ chế tài chính sẽ chính thức được áp dụng.

Tác động đến ngành dệt may Việt Nam

• Ngắn hạn (2025–2026): Ngành dệt may chưa bị áp CBAM trực tiếp. Tuy nhiên, nhiều nhà nhập khẩu và thương hiệu châu Âu đã yêu cầu nhà cung cấp Việt Nam cung cấp dữ liệu phát thải (GHG – Greenhouse Gas) để đánh giá rủi ro chuỗi cung ứng.
• Trung hạn (sau 2026): EU đang xem xét mở rộng phạm vi CBAM cho các ngành có mức phát thải cao khác, trong đó có khả năng bao gồm dệt nhuộm và hoàn tất ướt (wet processing). Khi đó, nhà máy sẽ phải chứng minh lượng phát thải trực tiếp (Scope 1), gián tiếp (Scope 2) và thậm chí cả phát thải trong chuỗi giá trị (Scope 3).
• Gián tiếp: Các linh kiện hoặc phụ kiện kim loại (khóa, cúc, khung) thuộc nhóm sắt thép hoặc nhôm có thể chịu thuế CBAM nếu được nhập khẩu riêng vào EU.

Hành động khuyến nghị

• Thiết lập kiểm kê phát thải (GHG inventory) theo tiêu chuẩn ISO 14064 hoặc theo mô-đun Higg FEM (Facility Environmental Module).
• Tối ưu hiệu suất năng lượng: cải thiện hệ thống hơi, thu hồi nhiệt, bảo ôn cách nhiệt, chuyển đổi nhiên liệu sạch.
• Lưu trữ dữ liệu định kỳ theo quý để sẵn sàng đáp ứng yêu cầu báo cáo CBAM của khách hàng EU.

REACH – Quy định hóa chất bắt buộc cho hàng dệt may vào thị trường EU

Giới thiệu chính sách

REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) là quy định hóa chất toàn diện của Liên minh Châu Âu nhằm bảo vệ sức khỏe con người và môi trường khỏi các rủi ro do hóa chất gây ra.

REACH yêu cầu tất cả sản phẩm nhập khẩu vào EU phải:

• Khai báo và kiểm soát các chất hóa học có trong sản phẩm.
• Không chứa chất thuộc danh mục cấm hoặc hạn chế, bao gồm các chất có độ nguy hại cao (SVHC – Substances of Very High Concern), theo quy định tại Annex XVII.

Đối với ngành dệt may, REACH đặc biệt kiểm soát:

• Thuốc nhuộm azo, formaldehyde, kim loại nặng (chromium, lead, cadmium).
• Hợp chất nonylphenol ethoxylates (NPEOs), phthalates, và chất chống thấm PFAS (Per- and Polyfluoroalkyl Substances).

Ảnh hưởng đến doanh nghiệp dệt nhuộm Việt Nam

• Mọi sản phẩm dệt may, da, giày, phụ kiện xuất khẩu vào EU đều phải chứng minh tuân thủ REACH.
• Vi phạm có thể dẫn đến từ chối thông quan, thu hồi sản phẩm, hoặc phạt hành chính.
• Một số quốc gia thành viên EU (như Pháp, Đức) đang siết chặt hơn quy định PFAS, khiến doanh nghiệp cần chuẩn bị lộ trình loại bỏ hóa chất này trước năm 2026.

Hành động khuyến nghị

• Thiết lập danh mục hóa chất hạn chế nội bộ (MRSL – Manufacturing Restricted Substances List) dựa trên REACH và ZDHC.
• Kiểm nghiệm định kỳ các nhóm sản phẩm có nguy cơ cao (vải nhuộm, phụ liệu in, da thuộc).
• Ưu tiên chứng chỉ hỗ trợ tuân thủ REACH như OEKO-TEX® Standard 100 hoặc bluesign® Approved, nhằm chứng minh sản phẩm an toàn hóa học.

EUDR – Quy định chống phá rừng và truy xuất nguồn gốc nguyên liệu

Giới thiệu chính sách

EUDR (European Union Deforestation Regulation) là quy định mới của EU có hiệu lực từ năm 2025, yêu cầu các sản phẩm nhập khẩu vào EU phải “không góp phần gây mất rừng hoặc suy thoái rừng”.

Các nhóm hàng hóa trong phạm vi áp dụng gồm:

• Gỗ, cao su, đậu nành, dầu cọ, cà phê, ca cao và da (từ bò).
  Mặc dù bông (cotton) và sợi cellulose tái sinh (MMCF – Man-Made Cellulosic Fibres) hiện chưa nằm trong danh mục bắt buộc, EU đang xem xét mở rộng phạm vi trong giai đoạn tiếp theo.

Ảnh hưởng đến ngành dệt may Việt Nam

• Doanh nghiệp sử dụng da hoặc cao su trong sản phẩm phải chứng minh nguồn gốc hợp pháp và không phá rừng thông qua tọa độ địa lý (geolocation) của vùng khai thác.
• Nếu EU mở rộng phạm vi EUDR sang bông hoặc viscose, các nhà máy sợi, kéo sợi, và nhà may xuất khẩu sẽ phải thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc cấp lô (batch traceability).

Hành động khuyến nghị

• Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc nguyên liệu đến cấp nhà cung cấp thượng nguồn.
• Yêu cầu minh chứng “deforestation-free” từ nhà cung cấp da, cao su, bông.
• Tận dụng mã QR truy xuất “Made in Green by OEKO-TEX®” hoặc Higg Product Module (PM) để tích hợp dữ liệu truy xuất phục vụ EUDR.

Tổng hợp so sánh ba chính sách EU và mức độ tác động đến dệt may Việt Nam

Lộ trình hành động đề xuất cho doanh nghiệp dệt may Việt Nam

Ba chính sách CBAM, REACH và EUDR của Liên minh Châu Âu đang tái định hình tiêu chuẩn thương mại toàn cầu, buộc doanh nghiệp dệt may Việt Nam chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng xanh, minh bạch và có trách nhiệm.

Việc chủ động chuẩn bị dữ liệu phát thải, quản lý hóa chất và truy xuất nguồn gốc nguyên liệu không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì khả năng xuất khẩu sang EU, mà còn tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài trong chuỗi cung ứng bền vững.

Bài viết liên quan

Tối ưu hóa Quy trình Sản xuất ngành Dệt Nhuộm

Giải pháp Van Giảm Áp Hơi Cho Ngành Dệt Nhuộm

Tự Động Hóa Xử Lý Nước Thải Dệt Nhuộm

Tự động hóa Quy trình Nhuộm để Tạo Đột Phá Năng Suất và Chất lượng

Chuẩn môi trường mới – Doanh nghiệp dệt may cần làm gì?

Các Chứng Chỉ Bền Vững Quan Trọng Trong Ngành Dệt Nhuộm Và May Mặc: OEKO-TEX®, bluesign® và Higg Index

Chính Sách Liên Minh Châu Âu (EU) Ảnh Hưởng Trực Tiếp Tới Xuất Khẩu Dệt May Việt Nam: CBAM, REACH và EUDR

Quản Lý Rủi Ro Và Sản Xuất Bền Vững Trong Ngành Dệt May

Đón Đầu Xu Hướng – Từ AI, Tự Động Hóa Đến “Xanh Hóa”: Chiến Lược Cạnh Tranh Cho Dệt May